SCHULD?

 
Nieuw onderwerp plaatsen   Reageren    SOS Nuchterheid // SOSNuchterheid Forum
Vorige onderwerp :: Volgende onderwerp  
Auteur Bericht
Edgard



Geregistreerd op: 12 Jun 2015
Berichten: 53

BerichtGeplaatst: 30-10-2015 11:40:29    Onderwerp: SCHULD? Reageren met citaat
SCHULD?
Inleiding
Uit verscheidene gesprekken blijkt dat mensen met een middelen-afhankelijkheid niet zelden (blijven) worstelen met een moeilijk definieerbaar schuldgevoel. Het gegeven is interessant en belangrijk.

Interessant omdat het gaat om een algemeen menselijke ervaring die los staat van welke afhankelijkheid dan ook; belangrijk voor de middelen-afhankelijke omdat een sterke indruk van ‘schuld’, een destabiliserende factor kan zijn in het proces van verwerving en behoud van de controle over nuchterheid.

In onze cultuur behoort een vorm van schuldgevoel (indruk of besef een handeling te hebben gesteld die niet strookt met de persoonlijke of algemeen geldende morele normen en waardoor een ander werd benadeeld) tot de ‘normale’ menselijke impulsen.

Normaal omdat een gevoel van schuld (en daarmee gepaard een gevoel van medeleven met de benadeelde) behoort tot de bagage die sociale interactie mogelijk maakt. Bij een psychopaat ontbreekt elke vorm van schuldgevoel.

We mogen dus stellen dat schuldgevoel een positieve impuls kan zijn; als ik me niet lekker voel omdat ik besef iemand te hebben gekwetst, zal ik a) me verontschuldigen en b) twee keer nadenken voor ik mijn grote mond opentrek.

Ik heb er al op gewezen dat schuldgevoel in onze cultuur een gangbare impuls is. Hoe interessant ook, het zou te ver leiden om hier het hele psychische mechanisme uit te pluizen, maar duidelijk is wel dat morele normen (en het besef die al dan niet na te leven) afhankelijk zijn van psychische factoren (zie psychopaat), milieu en opvoeding. De graad van ontvankelijkheid voor schuldgevoelens kan sterk variëren van persoon tot persoon. Evenzo is het vrij evident dat iemand die opgroeit in milieu waar bijvoorbeeld diefstal heel gewoon is, weinig of geen schuldgevoel zal ervaren nadat hij/zij mijn portefeuille heeft gejat.

De psychopathie daargelaten mogen we stellen dat iedereen wel eens met schuldgevoelens te maken heeft. Ik onderstreep ‘iedereen’ om er nog eens op te wijzen dat mensen met een middelen-afhankelijkheid geen buitenaardse wezens zijn die een ander gedragspatroon dan dat van de aardbewoners zouden vertonen. Dat gedrag beïnvloedt wordt door gebruik van alcohol of een andere drug, weten we, maar ook dat geldt voor elke medemens.

Middelen-afhankelijkheid en schuldgevoel(ens)
U kent misschien (eventueel uit uw schooltijd) het werkje van Antoine de Saint-Exupéry De kleine Prins, een sprookje voor volwassenen. De kleine prins die ergens in de ruimte op een planeet woont, bezoekt verschillende andere planeten waarvan de bewoner (telkens maar eentje) een specifieke menselijke karakteristiek verpersoonlijkt, gezien door de ironisch- filosofische blik van de auteur.

Zo is er de zakenman die sterren bezit en steeds meer sterren wil bezitten om andere sterren te kopen.

U raadt het al: op een bepaalde planeet woont een drinkebroer. Op de vraag waarom hij drinkt, antwoordt de drinkenboer dat hij drinkt omdat hij beschaamd is. En waarom is hij beschaamd? Omdat hij drinkt.

Laten we hier nu niet over filosoferen; in de concrete situatie van de mens die met zijn middelen-afhankelijkheid worstelt, kan die zich schuldig menen te moeten voelen omdat hij middelen-afhankelijk (geworden) is en in het slechtste geval kan zijn schuldgevoel hem een aanleiding verschaffen om te gebruiken. U snapt de vicieuze cirkel waarmee die mens zichzelf een rad voor de ogen draait; hij spreekt een verdict uit over zichzelf: ik ben schuldig, het is nu zo, ik kan er niets aan veranderen, dus ik kan niets aan mijn middelen-afhankelijkheid veranderen.

Denk even mee over de volgende zin: Ik ben schuldig aan middelen-afhankelijkheid.

Wat wil dat zeggen? Heeft het zin jezelf te veroordelen?

Ja, maar waarom is er bij mij een afhankelijkheid ontstaan en bij X (die ook gebruikt) niet?

Het zou niet eerlijk zijn de vraag onder de mat te vegen en zonder meer te verwijzen naar de stilaan ontelbare boeken, artikels, papers van gespecialiseerde artsen, psychologen en psychiaters, maar het is evenzeer intellectueel oneerlijk wetenschappelijk gefundeerde kennis ter zake te pretenderen. Toch kan ik (kunnen we) een aantal factoren noemen die het ontstaan van middelen-afhankelijkheid sterk beïnvloeden.

In grote lijnen zijn er genetische factoren, waarbij het niet om een bepaald gen gaat, maar om verschillende genen. Volgens sommige wetenschappers spelen erfelijke factoren een tamelijk grote rol. Merken we op dat onderzoek naar het gedrag van kinderen van ‘verslaafden’ niet onmiddellijk tot eensluidende conclusies leidt. Dat kunnen we gewoon zelf vaststellen: kinderen uit een gezin waar gebruikt wordt kunnen ofwel op jeugdige leeftijd zelf gaan gebruiken ofwel een fanatieke aversie voor het middel ontwikkelen.

Het milieu is onmiskenbaar belangrijk, maar niet noodzakelijk onherroepelijk bepalend. Als we het milieu in brede zin interpreteren, komen we tot de beschikbaarheid van het middel; wat is onze cultuur overduidelijk is: alcohol is een algemeen aanvaarde sociale drug, maar ook andere drugs worden steeds meer getolereerd.

Uiteraard speelt de persoonlijkheidsstructuur een belangrijke rol; mensen met psychische problemen zijn kwetsbaar voor de ontwikkeling van een middelen-afhankelijkheid. Gedragsproblemen (vooral op jeugdige leeftijd) lijken een sterke voorspeller. (prof. Wiers)

Tot de persoonsgebonden factoren behoort ook het verwachtingspatroon dat de gebruiker aan het middel koppelt; laten we zeggen een soort (negatief) leerproces. Als ik heb ondervonden dat bijvoorbeeld alcohol mijn angst wegneemt, zal ik in eenzelfde situatie naar eenzelfde middel grijpen, of beter, naar meer van hetzelfde middel.

Wie weinig last heeft van de negatieve effecten van het middel (bijvoorbeeld: verminderd zelfvertrouwen) vertoont een verhoogd risico. (prof. Wiers) Het is evident dat niet een enkele factor het risico op middelen-afhankelijkheid bepaalt, maar een interactie tussen verschillende factoren. Ook externe oorzaken met een sterke emotionele impact kunnen het risico op middelen-afhankelijkheid vergroten.

Het kan voor de middelen-afhankelijke verhelderend werken (maar ook confronterend) zijn persoonlijke geschiedenis van gebruik te duiden, het best met professionele begeleiding, want zo eenvoudig is het niet om a) de structuur van de eigen persoonlijkheid te ontrafelen, b) te worden geconfronteerd met minder aangename herinneringen, c) externe factoren in een correct perspectief te plaatsen en d) vooral niet door pseudo-zelfanalyse tot conclusies te komen die een vorm van fatalisme suggereren, in de aard van ‘Zie je nu wel, ik kan het niet helpen, ik kan er niets aan doen, ik zal onvermijdelijk opnieuw gaan gebruiken.’

Niemand is gedoemd om te blijven gebruiken; gemakkelijk of moeilijk, in een keer of na verscheidene pogingen, iedereen kan zijn nuchterheid verwerven. Het kan geen kwaad dat te blijven herhalen, dit terloops.

Verantwoordelijkheid, spijt

Het valt niet te ontkennen dat mensen onder invloed van een of ander middel, zich soms niet echt behoorlijk gedragen. Dit is geen belerend vingertje van een versleten moralist en zeker geen zielige ‘bekentenis’ die ons in een denkpatroon van schuld en boete zou doen belanden.

Concreet en cru: als ik onder invloed een auto in de prak rijd, ben ik daarvoor verantwoordelijk. Het is geen aangename gedachte, het is een feit. Het is gebeurd, ik kan de film niet meer terugspoelen, ik kan alleen op een algemeen menselijke manier reageren. Dat betekent dat ik zal moeten omgaan met de sociale gevolgen van mijn handeling (in dit geval kan dit gerechtelijke gevolgen hebben, een schadeclaim enz.); en met de gevoelens die handeling en de daaruit voortvloeiende consequenties bij mij oproepen. Ik ben geen psychopaat (echt niet) en dus zal ik spijt hebben; een gezonde reactie waaraan ik het best de logische conclusie ‘gebruiken is geen goed idee’ kan verbinden. Eerlijk is eerlijk, en hier spreek ik uitsluitend voor mezelf, ik ben aardig hardleers en meer dan eens heeft de drang naar het middel (zie werking geheugen) de spijt naar de achtergrond geduwd. Natuurlijk zou ik niet meer in dezelfde val trappen en natuurlijk zou ik het middel controleren en natuurlijk … liep het verkeerd af.

Conclusie

Om op een adequate manier met gevoelens (vooral met negatieve gevoelens) te kunnen omgaan, moet ik eerst en onherroepelijk de invloed van het middel op mijn denken, voelen en handelen uitschakelen. Ik kan bijvoorbeeld in dronken toestand emmers krokodillentranen storten omdat het me zó verschrikkelijk spijt dat … maar dat is eigenlijk flauwekul.

Eerst stoppen met gebruiken. Pas dan kan ik de gevoelens duiden (spijt, woede, angst), ze een plaats geven in mijn manier van ‘zijn’ (bijv. spijt aanvaarden, niet wegdrukken) en eventueel een conclusie en/of actie aan een gevoel koppelen (spijt koppelen aan een leerproces; spijt koppelen aan bijv. verontschuldigen).

Wat ik vooral niet moet doen, is mezelf te veroordelen. Spijt is een negatieve emotie met de wens dat men anders had gehandeld. Met ‘spijt’ kan ik iets aanvangen, iets herstellen.

Schuld duidt erop dat men iets verkeerds heeft gedaan, met de daaraan verbonden connotatie ‘straf’ of ‘boete’. Een moordenaar kan schuldig bevonden worden, maar als hij psychopaat is zal hij geen spijt ervaren; hij zal veroordeeld en gestraft worden, maar daarmee houdt het voor hem op.

Spijt en schuldgevoelens liggen dicht bij elkaar.

Een middel-afhankelijke dame die zegt: “Ik heb mijn kinderen verwaarloosd, ik ben een slechte moeder.”, heeft spijt, schuldgevoelens en veroordeelt zichzelf, wellicht onterecht, want een werkelijk ‘slechte’ moeder zou waarschijnlijk geen spijt uitdrukken. De moeder in kwestie kan haar negatieve gevoelens ombuigen als ze meteen het onwrikbare besluit neemt niet meer te gebruiken, wel goed voor haar kinderen te zorgen, en haar besluit ook uitvoert. Zichzelf blijven pijnigen met schuldgevoelens heeft geen zin, het lost niets op, integendeel, de schuldgevoelens worden almaar groter en zwaarder.

Make no mistake! Ik zeg hier niet dat de middelen-afhankelijke niet verantwoordelijk is voor zijn daden. “Ik kan (kon) er niets aan doen.” is even onzinnig als “Ik ben door en door slecht.”

Samengevat: a) negatieve gevoelens ervaart ieder mens; b) doordat hij zich vaak in precaire situaties plaatst, is de middelen-afhankelijke zeer vatbaar voor negatieve gevoelens, c) hij kan op een adequate manier die gevoelens duiden (en eventueel ombuigen) op voorwaarde niet (meer) te gebruiken.

Alles begint met twee woorden: STOP GEBRUIK!

Edgard
Terug naar boven
Profiel bekijken Stuur privébericht
groetjes



Geregistreerd op: 10 Jan 2013
Berichten: 1476

BerichtGeplaatst: 10-01-2016 16:12:16    Onderwerp: Reageren met citaat
Zeker de moeite om Edgards teksten even te lezen.
Terug naar boven
Profiel bekijken Stuur privébericht
Nieuw onderwerp plaatsen   Reageren    SOS Nuchterheid // SOSNuchterheid Forum Tijden zijn in GMT + 1 uur
Pagina 1 van 1

 
Ga naar:  
Je mag geen nieuwe onderwerpen plaatsen in dit subforum
Je mag geen reacties plaatsen in dit subforum
Je mag je berichten niet bewerken in dit subforum
Je mag je berichten niet verwijderen in dit subforum
Je mag niet stemmen in polls in dit subforum


Wilt u geen reclame op dit forum en genieten van extra voordelen? Klik dan vlug hier voor meer informatie!
 
Powered by phpBB and Andrew Charron
immo op Realo
Maak snel, eenvoudig en gratis uw eigen forum: Gratis Forum